funiQ logo

Subotica

Sa oko sto hiljada stanovnika, posle Novog Sada drugi je grad po broju stanovnika u Vojvodini, administrativni centar Severnobačkog okruga. Nalazi se na 10 km udaljenosti od mađarske granice, intelektualni, kulturni i politički centar je vojvođanskih mađara, vojvođanskih hrvata i bunjevaca.

U zlatno doba grada, na prekretnici XIX-XX. veka mnogi poznati umetnici su započeli karijeru, koji su kasnije postali poznati umetnici u peštanskim pozorištima. Najpoznatija dela Dežea Kostolanjija su napisana iz sećanja ovdašnjih dečijih uspomena.

Subotica je poznata po izuzetnoj arhitekturi: ovdašnjih naroda i crkava verskih zajednica, takođe i remek dela građevina u stilu mađarske secesije.

Znamenitosti

Gradska kuća

Najlepši objekat centra grada koji je sagrađena za dve godine po projektima poznatih budimpeštanskih arhitekata Marcela Komora i Dežea Jakaba od 1908-1910. Zvanično je predata 1912.godine. Svečanu salu Gradske kuće ukrašavaju prekrasni vitražni prozori dela iz radionice Mikše Rot. Sa Vidikovca visokog 45 m pruža se izuzetan pogled na Suboticu i okolinu. Na severo-istočnom uglu Gradske kuće radila je do 1946 legendarna Gradska kafana. U objektu funkcioniše gradska samouprava, Istorijski arhiv, banke, apoteka i razne prodavnice.

Sinagoga

Sinagoga koja je sagrađena 1902.godine je jedna od najlepših evropskih građevina u stilu secesije. Izgrađena je kao skladna monumentalna građevina po projektu Marcela Komora i Dežea Jakaba. Arhitekti su pored novih umetničkih oblika primenili i nova arhitektonska rešenja, kao što su betonske grede ukopane u zemlju koji drže kupolu, ili koriščenje čelične konstrukcije i gipsa. Unutrašnji prečnik kupole je 14 metara, visina objekta iznosi 40 metara. Površina samog objekata je 776 kvadratnih metara, u unutrašnjem prostoru postavljene su klupe za muškarce sa 850 mesta, a na galeriji za žene sa 550 mesta. Od svih evrposkih sinagoge jedino budimpeštanska sinagoga je veća od subotičke. Za vreme izgradnje nove molitvene kuće u Subotici je živeo 3500 jevreja. Za vreme drugog svetskog rata jevrejska zajednica je brojala oko 6000 lica, od kojih je vecina prebacena u logor Aušvic, odakle samo nekoliko njih se vratio i na ovo sećanje je postavljena tabla od kamena na pet jezika.

Rajhlova palata

Palata Rajhl je izgrađena 1904. godine, sazidao je arhitekta Ferenc Rajhl za svoj dom i kancelariju. Bogate dekorativne motive mađarske folklorne umetnosti na ovoj palati Rajhl je prvi put primenio u svojoj karijeri. Njegov zaokret prema novom stilskom pravcu verovatno se dogodio zahvaljujući njegovom poznanstvu sa arhitektom Đulom Partošem koji je sarađivao sa Edenom Lehnerom, rodonačelnikom mađarskog nacionalnog stila u arhitekturi. Ferenc Rajhl je bio jedan od arhitekata za projektovanje prvih subotičkih secesionističkih zgrade, koje je sam finansirao. Unutrašnju prostoriju je tako projektovao da budu udobne i funkcionalne. Danas se u ovoj palati nalazi Moderna Umetnička Galerija i Likovni Susreti, gde odrđžavaju najrepezentativne izložbe u gardu.

Katedrala Sv. Terezije Avilske

Narodu poznata kao Velika crkva, Građevina kasnog baroka posvećena je zaštitnici Subotice Sv. Terezi Avilskoj .Katedrala je podignuta 1779. godine i od tada je nekoliko puta je obnavljana. Godine 1974. Papa je nagradio crkvu naslovom manje bazilike. Izgradnja je trajala od 1773-1779. godine. Radovi na njoj su započeti po projektu peštanskog zidara Franza Kaufmanna i od tada je bila više puta restaurirana. Godine 1974. Papa je nagradio crkvu naslovom manje bazilike.

Trg Svete Terzije

Spomenik Svetom Trojstvu nalazi se u okruženju rimokatoličke crkve Svete Terezije Avilske, na Trgu žrtava fašizma u Subotici. Ovaj spomenik smatra se prvim spomenikom u Subotici i izdvaja se od drugih dimenzijama i raskošnijom modelacijom forme. Postament nosi figure svetaca: središnja figura predstavlja Bezgrešno začeće, bočno su postavljeni anđeli sa svake strane, levo Vera, desno Ljubav, a na zaleđu je skulptura Sv. Mateja.

Spomenik palim borcima i žrtvama fašističkog terora

Spomenik palim borcima i žrtvama fašističkog terora je u funkciji mauzoleja od novembra meseca 1946. godine, kada su uz svečanu komemoraciju položeni posmrtni ostaci velikana subotičkog radničkog pokreta i revolucionara, streljanih, obešenih ili poginulih u borbi za slobodu ovog kraja. Po umetničkom i istorijskom značenju pripada najvrednijim spomenicima žrtvama revolucije. Spomenik se sastoji od tri dela: postamenta, pristupnog platoa i grobnice. Ispred spomenika je površina sa malom fontanom i skulpturom Ruke, delo lokalnog umetnika. Preko puta spomenika je Art Bioskop Lifka i Pozorište Deže Kostolanji u kojima se održavaju brojna kulturna dešavanja.

Franjevačka crkva

Na ostacima srednjovekovne tvrđave, koja datira iz XV veka,,u periodu od 1730. do 1736. godine izgrađena je Franjevačka Crkva, koja je posvećena Sv. Mihovilu. Uz crkvu je dograđen samostan u kom se nalazi kapela posvećena zavetnoj slici, Crnoj Gospi.

Srpska pravoslavna crkva

U Subotici postoje dve pravoslane crkve, jedna je u centru grada pod imenom Vaznesenju Gospodnjem, a druga je na periferiji grada u Šandoru, koja je posvećena Svetom Dimitriju.

Muhadžir džamija

Muhadžir džamija je izgrađena 2008. godine, kao moderni centar islamske zajednice, koja se nalazi na magistralnom putu koji spaja Sofiju i Budimpeštu. Džamiju je izgradila Subotička Verska Zajednica, koja se oformirala 1990. godine i sada ima oko 7-10.000 članova, koji su rodom albanci i bosanci. Fontane u centru grada U centru grada se nalaze dve fontane, jedna je Zelena fontana a druga je Plava fontana. Oboje su izgrađene od Žolnai keramike. Zelena fontana je momentalno u fazi rekonstrukcije.

Gradska biblioteka (bivši Nacionalni Kasino)

Emblematična zgrada Subotice je Gradska Biblioteka, koju je projektovao arhitekta Ferenc Rajhl 1895. godine. Današnja zgrada biblioteke je građena i primenjena za Nacionalni Kasino. Na bivšem mestu Kurije Skenderović sagrađena je zgrada Nacionalni Kasino, koja je predata 1896.godine. Usuprot imena Nacionalni Kasino, delovao je kao kulturni dom gde je bilo zabranjeno politizirati i kartati se. Kasino je imao biblioteku, dvoranu za bal, čajdžinicu i sobu za čitanje. Za vreme rata bila je gimazija a posle Oficirski Kasino. Sada se u zgradi nalazi Gradska biblioteka, koja je najveća u Srbiji. Najveći deo broja knjiga je na mađarskom i na srpsom jeziku. Zgrada u stilu neobaroka gleda na Trg Slobode, sa dva atlasa i sa pticom turul na fasadi koja je do današnjeg dana simbol Subotice.

Subotička Gimnazija

Iz fonda grada Subotice 1899/1900. godine sagrađena je sadašnja neobarokna zgrada gimnazije, koju je projektovao Ferenc Rajhl . Subotička Gimnazija za subotičane više znači nego obična škola, pošto je u ovoj školi učio i Deže Kostolanji naš pisac “najlepših reči“. Povodom obeležavanja 129. godišnjice od rođenja. Dežea Kostolanji ispred njegove bivše škole –subotičke Gimnazije - podignut je bronzani spomenik visok dva metara za pisca-pesnika i novinara našeg grada.

Gradski muzej

Gradski muzej je smešten u Subotici u jednoj od najlepših secesijskih zgrada. Građena je po planu braće Vago. Nekad je bila štamparija, a od 2008. godine uz pomoć lokalne samouprave, preuređena je i koristi se za potrebe muzeja. U impozantnu zgradu smestio se muzej u kome se danas prikazuju povremene izložbe i likovne galerije koje su na raspolaganju publike. Stalna postavka izložbe je u pripremi.

Spomenik Ivana Sarića

Ivan Sarić bio je prvi letač u našim prostorima, koji je na “aeroplanu” sopstvene izrade i konstrukcije izvršio prvi javni uzlet pred više od deset hiljada zabezeknutih Subotičana, 16. oktobra 1910. godine. Spomenik se sastoji iz stojeće figure Ivana Sarića u prirodnoj veličini, odevene u avijatičarsko odelo, sa kačketom na glavi. Levom rukom pridržava bicikl, a desnom elisu aviona.

Zgrada nekadašnje štedionice

Objekat su projektovali Komor Marcel Jakab Deže u stilu secesije. Sagrađena je u mađarskoj varijanti secesije 1908. godine za gradsku štedionicu. Namena ove zgrade se može prepoznati u simbolima.

Vredi videti: ulicu Matije Korvina, Korzo, mali Korzo, Galeriju dr. Vinka Perčića, Galeriju Naivne Slamarske Slike, Narodno pozorište, Muzičku školu, Dom Vojske (bivši hotel Zlatno Jagnje), palata –Leovits, hodočašće Bunarić-Vodice.

Poznati domorodci grada: -Deže Kostolanji, pisac, pesnik,novina, esteta -Geza Čat, pisac -Đula Terlei, proizvođač šampanjca -Danilo Kiš, jedan od najpoznatijih likova srpske knjiđevnosti -Juci Komloš, glumica -Silvester Levai,kompozitor -Petar Leko, šahista -Bojana Radulović, rukometašica

Istorijat

U pisanim dokumentima prvi put spominje 7. maja 1391. godine, ali sigurno da je mesto starije. Utvrđeno je da su ljudi na ovom prostoru živeli još pre 3.000 godina. Sudbinu Subotice bitno je određivao položaj na putu između Evrope i Azije, a istorijski na granici dve sukobljene sile: Ugarske i Turske. U čestim i velikim seobama u ovu vojnu krajinu došli su mnogi narodi: Srbi, Mađari, Nemci, Slovaci, Jevreji, Bunjevci, Grci. Često su se menjali gospodari kao i imena grada. Od prvog – Zabatka 1391. – promenjeno je više od dvesto naziva, ali su najkarakterističnija imena Szent-Maria,Maria-Theresiopolis, Maria Theresienstadt, Szabadka i Subotica.

Iako na raskrsnici puteva, Subotica je uvek bila mesto burnih istorijskih događaja. Zato je erdeljski vojvoda Janoš Pongrac od Dengelega –nakon dobijanja Subotice 1464.godine od kralja Maćaša- ovde 1470. godine podigao tvrđavu,Od nje su do danas ostali tragovi na unutrašnjem zidu tornja Franjevačke crkve.

Jedna od ličnosti subotičke prošlosti, Jovan Nenad Crni, javio se u istoriji posle poraza mađarske vojske od Turaka na Mohaču 1526. godine. On je potisnuo Turke iz Južne Ugarske i proglasio se carem. U Subotici mu je na glavnom trgu podignut spomenik koji je 1941. godine srušio okupator, a obnovljen je i ponovo postavljen 1991.

Turci su Suboticu zauzeli 1542. godine i vladali njome do 1686. Privilegijom iz 1743. godine Marija Terezija proglasila je Suboticu slobodnom komorskom varoši, . Za odanu službu subotičkih graničara habsburškom dvoru, Marija Тerezija proglasila je Suboticu 1779. godine slobodnim kraljevskim gradom. Status slobodnog kraljevskog grada doneo je Subotici veću autonomiju i novo ime – Maria Theresiopolis. Od te godine počinje planski i ubrzaniji razvoj grada. Grad je u to vreme doživeo izuzetan urbani, industrijski, graditeljski i kulturni procvat. Brži razvoj zanata, industrije i trgovine podstaknut je još 1869. godine dolaskom prvog voza, a ubrzan izgradnjom električne centrale 1896. godine i tramvajskim saobraćajem 1897. godine .

Povećanje broja stanovnika je dobar pokazatelj energičnog razvoja grada. Kada su 4.juna 1920.godine zvanično otcepili Suboticu od istorijske Mađarske I postala je deo Kraljevine Srbije-Hrvatske –Slovenije, u celoj Panonskoj niziji je bila jedna od najpopularnijih gradova,gde je pored značajnog broja hrvata-bunjevaca i srba, mađari su bili u apsolutnoj većini. U nonoosnovanoj kraljevini Subotica je postala najveći grad.

U II svetskom ratu između 1941 i 1944. godine Subotica je ponovo pripadala Mađarskoj. Na ovom području za vreme razije 1942. godine poginuo je 180 srpskih civilnih stanovništva. Krajem 1944 godine nakon povratka srba na ovu teritoriju ubijeno je nekoliko hiljada mađara, hrvata I bunjevaca.

Nakon Jugoslovenskih ratova iz 90-tih godina znaćajan broj izbeglica se doselila u grad, naročito iz Hrvatske, Bosne i Hercegovine i sa Kosova. Nakon raspada Jugoslavije, pa državne zajednice Srbije i Crne Gore od 2006.godine Subotica je deo teritorije Srbije.